KANCELARIA ADWOKACKA
W TORUNIU
IUS COGENS
ADWOKACI OD SPRAW RODZINNYCH
ADWOKAT
ADWOKAT
ADWOKAT
ADWOKAT
ADWOKAT
Alimenty – co warto wiedzieć?
Alimenty to świadczenia przeznaczone dla osób fizycznych, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać, a obowiązek ich zapewnienia spoczywa na innych, bliskich im osobach. Gdy mówimy o alimentach, najczęściej myślimy o obowiązku alimentacyjnym wobec małoletnich dzieci. Warto jednak pamiętać, że obowiązek ten może dotyczyć również innych członków rodziny, takich jak małżonek, rodzice czy rodzeństwo.
W niniejszym artykule przybliżamy tematykę alimentów – wskazujemy ich rodzaje, podstawy zmiany wysokości lub uchylenia obowiązku alimentacyjnego oraz zakres świadczeń.
Podstawa prawna
Kwestie dotyczące alimentów reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dział III tej ustawy określa zasady oraz zakres świadczeń wynikających z obowiązku alimentacyjnego.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci
To najczęściej spotykany i omawiany rodzaj obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o., rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać – chyba że dochody z jego majątku wystarczają na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wskazuje, że obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności czy zakończenia edukacji. Trwa on do momentu, w którym dziecko jest w stanie samodzielnie się utrzymać.
Do ukończenia 18. roku życia alimenty wypłacane są drugiemu rodzicowi. Po uzyskaniu pełnoletności – bezpośrednio dziecku.
Zakres obowiązku alimentacyjnego określa art. 135 k.r.o. Sąd, ustalając wysokość alimentów, bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe rodziców. Istotne są nie tylko rzeczywiste dochody, ale również potencjalne możliwości zarobkowe.
Przykładowo jeśli rodzic porzuca dobrze płatną pracę, aby uniknąć płacenia alimentów, sąd i tak może zasądzić świadczenie na poziomie odpowiadającym jego możliwościom zarobkowym.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka zależą od wielu czynników – w szczególności jego wieku i stanu zdrowia. W postępowaniu alimentacyjnym należy wykazać rzeczywiste miesięczne koszty utrzymania dziecka. Dowodami mogą być np. imienne faktury za leki, zajęcia dodatkowe, przedszkole czy odzież.
Zgodnie z art. 135 § 2 k.r.o., obowiązek alimentacyjny może być realizowany nie tylko poprzez świadczenia pieniężne, ale również przez osobiste starania o wychowanie dziecka. Znaczenie ma zatem, który z rodziców faktycznie sprawuje codzienną opiekę i zapewnia dziecku miejsce zamieszkania.
W pierwszej kolejności do alimentacji zobowiązani są rodzice. Jeżeli nie mogą wypełnić tego obowiązku – przechodzi on na dziadków, a następnie na rodzeństwo dziecka.
Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców
Dzieci mogą zostać zobowiązane do alimentów wobec rodziców znajdujących się w stanie niedostatku – czyli takich, którzy nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb, np. z powodu podeszłego wieku lub choroby.
Zakres tego obowiązku zależy od sytuacji majątkowej i zarobkowej dziecka. Gdy rodzic ma kilkoro dzieci, każde z nich odpowiada w zakresie adekwatnym do swoich możliwości.
Obowiązek alimentacyjny małżonków
W trakcie trwania małżeństwa małżonkowie są zobowiązani – stosownie do swoich możliwości – do wspólnego zaspokajania potrzeb rodziny. Obowiązek ten obejmuje nie tylko dzieci, ale również drugiego małżonka.
Oznacza to, że nawet w bezdzietnym małżeństwie możliwe jest dochodzenie alimentów.
Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od potrzeb osoby uprawnionej oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sąd również w tym przypadku uwzględnia potencjalne a nie faktyczne możliwości zarobkowe wynikające z kwalifikacji i doświadczenia.
Po rozwodzie alimentów może domagać się małżonek niewinny, który nie zawarł nowego związku małżeńskiego – nawet jeśli nie znajduje się w niedostatku. Taki obowiązek trwa do śmierci uprawnionego lub zawarcia przez niego nowego małżeństwa.
Jeżeli rozwód orzeczono bez orzekania o winie, alimenty przysługują jedynie w razie niedostatku i maksymalnie przez 5 lat, chyba że sąd zadecyduje inaczej z uwagi na wyjątkowe okoliczności.
Obowiązek alimentacyjny rodzeństwa
Obowiązek ten ma charakter wyjątkowy i pojawia się jedynie w sytuacji braku zobowiązanych krewnych w linii prostej.
Uprawniony musi znajdować się w niedostatku, np. z powodu choroby lub podeszłego wieku. Jednocześnie świadczenie nie może powodować pogorszenia sytuacji materialnej zobowiązanego lub jego najbliższej rodziny.
Obowiązek ten może zostać wyłączony, jeżeli uprawniony rażąco narusza zasady współżycia społecznego – np. nadużywa alkoholu, hazardu, unika pracy lub w przeszłości krzywdził zobowiązanego.
Obowiązek alimentacyjny wynikający z powinowactwa
Obowiązek alimentacyjny może powstać również pomiędzy powinowatymi – np. między pasierbem a ojczymem lub macochą – jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego i jeżeli osoba ta przyczyniła się do utrzymania i wychowania dziecka.
Obowiązek ten powstaje w przypadku braku krewnych w linii prostej lub ich niewypłacalności.
Podstawa do zmiany lub uchylenia obowiązku alimentacyjnego
Zgodnie z art. 138 k.r.o., w przypadku zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Zmiana wysokości alimentów może wynikać ze zmiany potrzeb uprawnionego lub zmiany możliwości finansowych zobowiązanego.
Zobowiązany może również wystąpić o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, jeśli jego realizacja byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – z wyjątkiem alimentów wobec małoletnich dzieci.
Przykładowo Sąd może oddalić żądanie alimentów przez rodzica, który porzucił dziecko i nie utrzymywał z nim kontaktu.
Podsumowanie
Alimenty to istotna instytucja prawa rodzinnego, która ma na celu zapewnienie środków utrzymania osobom pozostającym w niedostatku bądź niesamodzielnym.
Sprawy alimentacyjne bywają skomplikowane i wymagają doświadczenia.
Jeśli uważasz, że jesteś uprawniony do alimentów lub jako zobowiązany chcesz zakwestionować wysokość zasądzonych świadczeń – zapraszamy na konsultację z jednym z naszych adwokatów.
Wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw alimentacyjnych pozwala nam skutecznie wspierać klientów i rozwiewać wszelkie wątpliwości.
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE IUS COGENS 2025
KANCELARIA ADWOKACKA
IUS COGENS S. C.
P. KONIECKIEWICZ M. SENIW M. SYNAK
NIP 9562306128
REGON 341540940
ul. Kazimierza Jagiellończyka 6
87-100 Toruń
Obowiązkowe telefoniczne lub elektroniczne rezerwacje.