Kiedy testament jest nieważny?

W polskim porządku prawnym dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy albo testamentu. Jeżeli spadkodawca pozostawił po sobie testament to w pierwszej kolejności powołani do spadku są spadkobiercy wymienieni w testamencie. W przypadku, gdyby testamentu nie było albo okazałby się nieważny dziedziczenie następuje na podstawie ustawy. W większości przypadków istnieją duże rozbieżności pomiędzy kręgiem spadkobierców ustawowych i testamentowych, dlatego ewentualne stwierdzenie nieważności testamentu może zmienić układ sił w walce o majątek spadkowy.

Ważność testamentu można ustalić wyłącznie przed sądem

Stwierdzenie nieważności testamentu jest możliwe wyłącznie w postępowaniu sądowym o stwierdzenie nabycia spadku.

Testament może być nieważny, jeżeli wystąpiła jedna z następujących okoliczności.

Po pierwsze, jeżeli spadkodawca sporządził testament w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji wyrażenia woli.

Dzieje się przeważnie w przypadku jeżeli spadkodawca cierpiał na chorobę psychiczną lub znajdował się w danej chwili w stanie wyłączającym świadome i własnowolne podjęcie decyzji na przykład pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.

Jeżeli istnieje takie podejrzenie to sąd ma obowiązek ustalić w jakiej kondycji psychicznej znajdował się spadkodawca i czy miał możliwość rozeznania w momencie sporządzenia testamentu.

Po drugie, jeżeli spadkodawca sporządził testament pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, to nie sporządziłby testamentu określonej treści.

Po trzecie, jeżeli spadkodawca sporządził testament pod wpływem groźby.

W jakich przypadkach testament może zostać uznany za nieważny?

Istnieje kilka rodzajów testamentów, w tym testament odręczny, notarialny i ustny. Najbardziej znany jest testament odręczny (holograficzny) - spisany w całości ręką spadkodawcy. Taki testament jest ważny jedynie wtedy, kiedy został w całości i samodzielnie napisany odręcznie przez testatora i jednocześnie nie występują inne przesłanki powodujące nieważność testamentu.

Jeżeli testator napisał taki testament na komputerze, a potem wydrukował go i podpisał się na nim odręcznie to taki testament nie będzie ważny.

Jeżeli testament napisał w całości lub części ktoś inny, a spadkodawca jedynie się pod nim podpisał to taki testament nie będzie ważny. W praktyce naszej kancelarii w jednej ze spraw pojawiła się sytuacja, w której testament został w całości napisany przez osobę bliską spadkodawcy i opatrzony przez nią podpisem w jego imieniu, ponieważ spadkodawca był niepiśmienny. Taki testament nie mógł być ważny i sąd ocenił go w taki właśnie sposób.

Dla kwestionowania ważności testamentu odręcznego niezbędne jest wykazanie, że spadkodawca go nie sporządził lub że taki testament został sporządzony przez kogoś innego. W sytuacjach wątpliwych sąd będzie porównywał testament z próbkami pisma odręcznego spadkodawcy zawartymi w innych dokumentach napisanych przez niego odręcznie. W praktyce w sprawach dotyczących ważności testamentu najczęściej powoływany jest biegły grafolog który dokonuje analizy pisma odręcznego z testamentu oraz innych dokumentów napisanych podpisanych przez spadkodawcę. Badania polegają na analizie kroju pisma, wielkości i pochylenia liter, jego podobieństwa, sposobu trzymania narzędzi pisarskich oraz tak zwanej naciskowości czyli nacisku narzędzi pisarskich na kartkę papieru, na której spadkodawca zapisał testament oraz inne oświadczenia.

Brak świadomości spadkodawcy jako przesłanka uznania testamentu za nieważny

Jeżeli w postępowaniu sądowym zostanie podniesiony zarzut nieważności testamentu, to sąd ma obowiązek ustalić czy spadkodawca nie był w chwili testowania w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji wyrażenia woli, czy nie sporządził testamentu pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, to nie sporządziłby testamentu określonej treści lub groźby.

Najbardziej powszechne w sprawach, w których bada się ważność testamentu, jest powoływanie się na brak świadomości spadkodawcy. Często spadkodawcy są osobami w podeszłym wieku, borykającymi się z różnymi (niekiedy bardzo poważnymi) problemami zdrowotnymi i przyjmującymi wiele różnych leków. Stąd zdarza się, że spadkobiercy mogą mieć wątpliwości, czy spadkodawca sporządził testament w sposób świadomy i z pełnym rozeznaniem konsekwencji, który ten akt za sobą niesie.

Najczęściej w takich sprawach bada się, w jaki sposób spadkodawca zachowywał się tuż przed sporządzeniem testamentu, czym się zajmował, jakich czynności faktycznych i prawnych dokonywał, na jakie przypadłości cierpiał, czy leczył się psychiatrycznie i jakie leki przyjmował. W takich sprawach przesłuchuje się najczęściej członków najbliższej rodziny zmarłego i jego znajomych, a w przypadku testamentów notarialnych również notariuszy, którzy dokonywali czynności notarialnych. Następnie, sąd zazwyczaj powołuje biegłych psychiatrów, a niekiedy również lekarzy innych specjalności np. neurologów, onkologów, chirurgów aby na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego ocenili stan psychiczny spadkodawcy w momencie testowania. Biegli opracowują opinię biorąc pod uwagę w szczególności materiał dowodowy zgromadzony w sprawie np. dokumentację medyczną zmarłego, historię przyjmowanych leków, zeznania świadków i nagrania dotyczące spadkodawcy.

Każdy testament można kwestionować

Z doświadczenia prawników z naszej kancelarii adwokackiej w Toruniu wynika, że zasadniczo można kwestionować każdy testament. Muszą jednak istnieć ważne powody, dla których spadkobierca lub spadkobiercy taki testament poddają w wątpliwość. Fakt, że nie zgadzają się oni z ostatnią wolą zmarłego nie oznacza automatycznie, że sporządzony testament jest rzeczywiście nieważny. W tego typu sprawach konieczne jest zebranie istotnej wiedzy o życiu zmarłego z chwili sporządzenia testamentu, aby ustalić w jakiej kondycji fizycznej i psychicznej się znajdował i czy odbiegała ona w sposób istotny od normy.

KANCELARIA ADWOKACKA IUS COGENS S. C.

P. KONIECKIEWICZ M. SENIW M. SYNAK

ul. Kazimierza Jagiellończyka 6

87-100 Toruń

+48 602 762 047

kancelaria@iuscogens.pl

PON - PT

8:00 - 18:00

Obowiązkowe telefoniczne lub elektroniczne rezerwacje.

SWIFT INGBPLPW PL

11 1050 1979 1000 0091 4402 2879

Wszelkie prawa zastrzeżone Kancelaria Adwokacka Ius Cogens s. c. 2023-2024